Drie dagen lang fietsen we over de Friese Zuiderzeeroute, een route van zo’n 150 kilometer die ons niet alleen langs de voormalige Zuiderzee (nu het IJsselmeer) leidt, maar ook door 5 van de 11 Friese elfsteden, door bossen en weilanden en natuurlijk langs water, over bruggen en veerpontjes. Een reis door het gezellige Friesland van vandaag de dag, met boeiende steden en een rijke geschiedenis.
Dag 1: Van Lemmer naar IJlst
In Lemmer ontmoet ik mijn fietsmaatje bij Brasserie 14, voor een heerlijke cappuccino met uitzicht op de levendige gracht van Lemmer. In het centrum liggen veel bootjes aan de kade, met zonnende mensen op het dek. Het is er gezellig en we voelen ons gelijk thuis in dit deel van Friesland. Verderop zitten een paar mensen op een leugenbankje, een plek die speciaal bedoeld is om een praatje te maken en het laatste nieuws uit te wisselen.
Lemmer heeft ook een strand en is verder bekend vanwege het Woudagemaal, het grootste nog functionerende stoomgemaal ter wereld dat ervoor zorgt dat de mensen in Friesland droge voeten houden. Hier komen we aan het einde van de Friese Zuiderzeeroute nog langs.
Fietsen over de Friese Zuiderzeeroute
Zodra de cappuccino op is stappen we snel op de fiets, want er is nog ontzettend veel te zien in Zuidwest-Friesland. We fietsen Lemmer uit richting het noorden, de weilanden in. Daar zien we al snel een groepje sierlijke Friese paarden in het veld staan. Achter de moeder vandaan rent een jong de wereld in. Het is een kleine fotostop waard.
Niet veel later zien we in Eesterga onze eerste klokkenstoel. Klokkenstoelen werden veelal gebouwd in Friesland, Drenthe en Overijssel door dorpen die zich geen complete kerk konden veroorloven. Zo konden ze tóch de bel luiden voor bijvoorbeeld het dagelijkse gebed, een overlijden of bijvoorbeeld als er brand was.
Op het land verspreidt een trekker de geur van pas gemaaid gras. Donkerrode zuring kleurt het land, dat omzoomd wordt door gele boterbloemen, koolzaad en fluitekruid. In de verte zien we de toren van Spannenburg, de zendmast is het hoogste bouwwerk van Friesland. We fietsen een stukje langs het kanaal en wat een geluk! Er komen twee authentieke skûtsjes langs varen!
Deze platbodems werden vroeger gebruikt om door de veengebieden te kunnen varen. Zo vervoerden ze goederen zoals aardappelen van het ene naar het andere dorp. Een bekend veengebied in deze omgeving is Nationaal Park De Alde Feanen, wat vandaag de dag een populair watersportgebied is.
We komen aan in Langweer, een gezellig dorp met een knusse hoofdstraat vol terrasjes onder de bomen, waar we neerstrijken bij Brasserie AnderS voor een uitsmijter. Eénmaal opgeladen fietsen we dwars door Waterland van Friesland, het water overstekend via bruggetjes en pontjes, verder naar Sneek.
Sneek
Daar bezoeken we het Fries Scheepvaart Museum, met een indrukwekkende collectie souvenirs uit verre landen zoals Indonesië, die met VOC-schepen hiernaartoe zijn gebracht. Tussen de collectie Friese schaatsen gaan we op zoek naar een paar dat gemaakt is door mijn overgroot-opa, maar ze liggen helaas in het depot.
Op een warme lentedag als deze kunnen we wel wat verkoeling gebruiken, dus we gaan naar Margje 24 voor een milkshake die gemaakt is van lokaal ambachtelijk ijs. Smullen! Tot slot bekijken we de alom bekende Waterpoort van Sneek, die werkelijk een plaatje is. Vroeger waren er vijf waterpoorten, maar dit is de enige die nog in tact is gebleven. In het Fries Scheepvaart Museum kun je een maquette zien van de stad uit die tijd.
Onderweg naar IJlst komen we erachter waarom dit het Waterland van Friesland heet. We fietsten eerder ook al tussen het water door, maar door begroeiing en bebouwing zagen we daar nog weinig van. Hier fietsen we over een glad fietspad tussen de slootjes en het water van de Geeuw door. Er scheren kieviten over het land, ik hoor een grutto en als ik op het gepiep afga, dan zie ik ineens de roodgele pluizenbolletjes van jonge meerkoeten in het water. Ook in het riet is het een gekwetter en gekwaak van jewelste, het stikt er van de kikkers. Een reiger zit muisstil aan de oever te wachten, totdat hij er één in het vizier krijgt.
IJlst
In IJlst valt meteen Houtzaagmolen De Rat op, die nog regelmatig gebruikt wordt.
In het centrum van IJlst steekt een schoorsteenpijp boven de stad uit. “Nooitgedagt” staat erop. Dat komt goed uit, want dat is precies waar we gaan overnachten!
In de fabriek van de familie Nooitgedagt werden onder andere schaatsen gemaakt. De zonen van Jan Jarigs Nooitgedagt reisden de hele wereld over om nieuwe technieken te ontdekken voor het produceren van de schaatsen. Ook zorgden ze goed voor de promotie van de fabriek: Overal zag je posters hangen van de firma Nooitgedagt. Tijdens goede winters werden er wekelijks zo’n 7000 paar paren geproduceerd en op het toppunt in 1960 zelfs 120.000 paar schaatsen. Er werkten toen zo’n 170 mensen in deze fabriek.
Nooitgedagt was erg bekend in Friesland. Zelfs mijn Friese opa had het er regelmatig over. Ook mijn opa maakte schaatsen in een smederij, dus misschien bewonderde hij de firma Nooitgedagt wel een beetje. Het is daarom een eer dat we hier mogen verblijven. De oude fabriek is inmiddels gesloopt, maar op de plek van die oude fabriek staat de gezellige B&B Nooit-Gedagt met elementen die doen denken aan vroegere tijden. Zo is er fotobehang van de fabriek, op het glas zit een afbeelding van een man die in de fabriek aan het werk is en er hangt natuurlijk een paar schaatsen aan de muur.
Na een diner bij stadsherberg Het Wapen van IJlst duiken we hier heerlijk ons bed in.
Dag 2: Van IJlst naar Workum
Voor het ontbijt hebben Lionne en Marcel de koelkast volgezet met lekkernijen, zoals eitjes en jus. Even later staat Lionne voor de deur met verse broodjes van de bakker. Een smakelijk en ontspannen begin van de nieuwe fietsdag!
Maar voordat we vertrekken, doen we nog een klein stukje van de gemiste audiotour, waar we gisteren geen tijd meer voor hadden. Op een informatiebord langs de gracht staat een introductietekst en een QR-code die we scannen met onze mobiele telefoon. Door de luidspreker horen we de stem van een man die zegt dat hij Tzeerdze Holtrop heet. Hij leefde in 1868 in IJlst en werkte als onderwijzer, schrijver en dichter. De stem neemt ons mee naar het verleden, toen het een drukte van jewelste was in deze stad.
De Overtuinen zijn kenmerkend voor IJlst. Ze liggen aan de overkant van de weg, vandaar de naam. Ook komen we meer te weten over de kerken, het gemeentehuis, de scheepsbouw en natuurlijk de firma Nooitgedagt.
Op weg naar Blauwhuis krijgen we het gevoel mee te doen aan het NK tegenwindfietsen, maar het is wel prachtig in de weilanden en bovendien geven de elektrische fietsen een steuntje in de rug. In de verte zien we kerktorens die dorpen markeren en daartussen staan de weilanden vol met koeien. Het is fijn om hier zoveel koeien in de wei te zien.
In De Freunskip in Blauwhuis staat een kopje koffie met oranjekoek voor ons klaar, een typisch Fries gebak dat is uitgevonden door de oude Germaanse volkeren. De Freunskip is sinds 1968 de thuisbasis van de oudste carnavalsvereniging van Friesland.
Allingawier
10 Kilometer verderop ligt Museumdorp Allingawier. Dit dorp wordt ook wel Aldfaers Erf genoemd, wat ‘grootvaders erf’ betekent en dit werd ooit bestempeld als één van de mooiste dorpen van Nederland. Het dorp werd ook als decor gebruikt voor de speeddates van het tv-programma Boer Zoekt Vrouw in 2020.
Het Museumcafé is een mooie start om het openluchtmuseum op je gemak te verkennen (mensen rijden schijnbaar om voor de koffie die hier geschonken wordt). Er is onder andere een mooie oude melkkoe-boerderij met plek voor zo’n 15 koeien en twee ingerichte boerenkamers waaronder een opkamer, versierde sleden, landbouwwerktuigen en speelgoed voor de kinderen. Naast de boerderij staat ook nog een kerk, een brandweerhuis met kleding en een oude brandweerwagen en een ingerichte smederij, die me doet denken aan de smederij van mijn opa.
De zon schijnt warm op onze rug, maar vanaf de kust waait een stevige wind onze kant op. De windmolens draaien op volle toeren. Goed voor de stroomvoorziening, want een enkele windmolen levert voldoende stroom op voor wel 500 tot 1.000 huishoudens! Langzaam aan bereiken we het dorp Zurich aan het begin van de Afsluitdijk.
Langs de Afsluitdijk
We klimmen tussen de schapen door de dijk op en kijken uit over de Afsluitdijk, het IJsselmeer (links) en de Waddenzee (rechts). Als we ons omdraaien zien we de Pingjumer Gulden Halsband, die we net gekruist hebben. Het is een eeuwenoude binnendijk die zijn naam heeft waargemaakt. Zelfs nog in 1825, toen er in Friesland een watersnoodramp was. Dankzij deze ‘gouden’ binnendijk bleef Pingjum gespaard!
Langs de dijk fietsen we zuidwaarts richting Makkum. Het dorp is beroemd om zijn aardewerk en geliefd bij watersporttoeristen. Er is van alles te beleven: kamperen op de camping aan het water en naar het zandstrand om lekker te zonnen, kitesurfen, suppen of zeilen of om te flaneren over de boulevard. Je kunt er ook een vaartocht boeken op één van de zeilschepen die over het IJsselmeer varen. We bestellen een drankje op het gezellige Plein van Makkum, niet ver van de monumentale Waag en de oude koopmanshuizen langs de gracht.
Workum
Nog 12 kilometer en dan komen we aan in Workum, onze eindbestemming voor vandaag. Workum is de derde Friese stad die we tijdens deze route aandoen en zodra we er binnenfietsen, heb ik meteen spijt dat we niet méér tijd hebben om alle prachtige gebouwen en musea van binnen te bekijken. Het Jopie Huisman Museum is bijvoorbeeld beroemd (maar gesloten) en ook de Waag met daarin Museum Warkums Erfskip hadden we graag tijdens openingstijden willen bewonderen.
Het centrale plein “Merk” wordt geflankeerd door het monumentale stadhuis, de Waag en eetgelegenheden. De terrassen zitten er vol met mensen die van de laatste zonnestralen van de dag genieten. We eten er bij restaurant Folkerts een overheerlijk spinazietaartje en een cheesecake toe. Een culinair hoogtepunt met opgewekte bediening.
B&B De Wolvetinte
We overnachten 8 kilometer buiten Workum, maar het blijkt de moeite waard. B&B de Wolvetinte zit in een boerderij in It Heidenskip, tussen de weilanden en met zicht op de Fluessen, een enorme waterplas waar veel wordt gezeild. Als we aankomen worden we verwelkomd door de eigenaren Tryntsje en Harry. Opgeschrikt door mensenstemmen golven plotseling wolken spreeuwen door de lucht; die even later hun vergaderplekje weer opzoeken in de bomen.
We krijgen een rondleiding door het appartement, dat vroeger het woongedeelte was van deze boerderij. Er is een lange gang met diverse kamers, een woonkamer en een keuken. We hebben er uitzicht over de weilanden waar we de volgende ochtend twee hazen in zien rondspringen. Op het terras zou je zo een middagje kunnen zitten lezen en genieten van het uitzicht. Je kunt er een mooie wandeling maken langs de Fluessen en ook de vogelkijkhut is een bezoekje waard.
Zaterdag: Van Workum naar Lemmer
Omdat we gisteren laat zijn aangekomen, krijgen we vandaag het tweede deel van de rondleiding door De Wolvetinte. Toen de landbouwgrond een natuurgebied werd, zijn veel archeologische voorwerpen tevoorschijn gekomen. Tryntsje en Harry hebben de Makkumer en Harlinger schalen, scherven en tegeltjes met wijsheden uit de 18de en 19de eeuw tentoongesteld in een piepklein museum dat aan de boerderij vastzit.
We verlaten het paradijsje, alweer met spijt. Voorbij Workum staat de vuurtoren die een belangrijke rol speelt in de strontrace. Tijdens de race brengen schippers mest met historische schepen naar de Bollenstreek. Er wordt dag en nacht gevaren met vooral skûtsjes en tjalken en alleen zeil- en handkracht (jagen of bomen) is toegestaan. Een loodzware tocht! Voor het eerste schip dat de vuurtoren passeert, wordt het vuur op de toren aangestoken.
Hindeloopen
Over een bloemrijk dijkje fietsen we richting Hindeloopen. Het is een gekwetter van jewelste in het gras: “Utto! Utto!” hoor ik naast me. Net als ik me bedenk dat het leuk zou zijn om eens een grutto te fotograferen, vliegt er één op om een roofvogel te verjagen. Verderop steken vier lange oren boven het landschap uit. Hazen!
We fietsen langs de grenspaal van Hindeloopen met aan de ene kant het wapen van Workum en aan de andere kant het steigerende hinde van Hindeloopen. De plaats is dus letterlijk vernoemd naar een hert! In een “Croniicke” uit 1597 staat over de naam Hindeloopen: “Het creech dese voorschreven naem van etlicke wilde beesten, die men hinden noemde, die uut het Bosch van die Creijl aldaer hare ganck en de loop hadden.”
Dit stadje aan het IJsselmeer is de één na kleinste van Friesland. Het heeft 850 inwoners, maar dat zegt niets over de allure, want die is enorm. Uit de verte is het al de moeite waard vanwege de prachtige skyline en als we het ministadje binnenfietsen staan we helemaal perplex. Op de hoek met de Nieuwstad staat de een van de mooiste kapiteinswoningen van de stad. Schitterend geschilderde luiken met allerlei voorstellingen sieren de ramen.
Hindeloopen lag vroeger aan de Zuiderzee en had handelsrelaties met Hanzesteden, maar was zelf geen Hanzestad. Dankzij de handelsrelaties werd het stadje wel ontzettend rijk en dat is te zien aan de schitterende gebouwen, smalle grachtjes en houten bruggen.
Schaatsmuseum Hindeloopen
Bij het Schaatsmuseum drinken we cappuccino, met een wafel en huisgemaakte bonbons op een zonnig terras, aan één van de mooiste grachten van Hindeloopen. De eigenaren vertellen ons alles over het museum en over de Hindeloopers, die een eigen variant van het Fries spreken. Dat komt door de vele invloeden van scheepslieden uit landen rond de Oostzee. “Wat zijn ze hier áárdig” denk ik voor de zoveelste keer hier in Friesland. Veel mensen nemen uitgebreid de tijd om ons te vertellen over de historie en om ons wegwijs te maken in de omgeving. Ik zou graag een paar wéken in Zuidwest-Friesland op vakantie willen zijn, in plaats van alleen een weekend!
In het museum bekijken we schaatsen in soorten en maten (zelfs een paar gemaakt van de onderkaak van een koe!), enorme posters van onder andere de firma Nooitgedagt, foto’s en video’s van de wereldberoemde Elfstedentochten en op de bovenverdieping is een collectie klederdracht en meubels die beschilderd zijn volgens oude tradities.
Vogelkijkhutten
Langs één van de 11Fountains, een kunstproject ter ere van de Culturele Hoofdstad, en Museum Hindeloopen fietsen we de stad uit. Door het boerenland fietsen we naar Stavoren. We zetten een zonnebril op, want we hebben in geen tijden zoveel muggen gezien. Op deze warme en zonnige zaterdag is het druk met fietsers en cabrio’s over het weggetje langs de dijk. Ons tijdgebrek is groot, want er is zóveel te zien vandaag, maar we kunnen de verleiding niet weerstaan: Langs de IJsselmeerkust zijn diverse vogelkijkhutten met elk zijn eigen specialiteit. En dus wandelen we bij de Bocht van Molkwar vanaf de dijk door een rietkraag naar zo’n plek met uitzicht op het water, waar honderden zwanen ronddobberen.
Stavoren
Het is niet ver meer en boven de bomen torenen de twee- en driemasters in de haven van Stavoren uit. Hier gaan fietsers de veerboot Stavoren-Enkhuizen op voor een tocht van anderhalf uur. Bij drank- en spijslokaal de Visserman kun je op het terras aan de haven zitten, pal naast het vrouwtje van Stavoren. Haar hoogmoed was volgens de legende de oorzaak van het verzanden van de haven, waardoor Stavoren in armoede verviel.
Kliffen uit de IJstijd
Tussen Stavoren en liggen diverse keileemwanden, die ontstaan zijn tijdens een ijstijd in het Pleistoceen. Bovenop Het Rode Klif ligt een grote kei met daarop een aandenken aan legendarische Grutte Pier, die de vrijheid van de Friezen terug wist te veroveren. Verderop op het Mirnser Klif staat Paviljoen ’t Mar, waar een prachtig hooggelegen terras uitzicht biedt op vliegeraars, kitesurfers, zonaanbidders en spelende kinderen op het zandstrandje. Van de uitgebreide menukaart kiezen we een lekkere vegaburger en een taco met een verfrissend drankje erbij.
Het Rijsterbos, een loofbos vlakbij het dorp Rijs even verderop, is stil en prachtig. In het laatste deel van onze fietstocht zit helaas geen ruimte meer voor het Oudemirdumer Klif of voor het bezoekerscentrum Mar en Klif in Oudemirdum met informatie over de geschiedenis van de streek. Met een lekker windje in de rug zijn de laatste 15 kilometer naar het beginpunt van de reis in Lemmer een makkie. Op het terras van Lemmer proosten we op de drie mooie dagen in dit prachtige gebied.
De fietsroute
De Friese Zuiderzeeroute is de Friese weekendvariant op de 440 kilometer lange LF Zuiderzeeroute. We raden je echter aan om meer dan 3 dagen uit te trekken voor deze tocht, zodat je genoeg tijd hebt om ook de steden te kunnen bekijken. Hieronder vind je de nummers van de fietsknooppunten, maar je kunt hem ook downloaden in Google Maps, zie: Friese Zuiderzeeroute
De start van de Friese Zuiderzeeroute is in Lemmer. Je kunt de auto hier parkeren bij Parkeerplaats Centrum IJsbaan. Parkeerplaats Centrum IJsbaan, Villa Novalaan 1B, 8631 HM Lemmer is een gratis parkeerplaats. De parkeerplaats is vlakbij knooppunt 51, het startpunt van deze route.
Dag 1 van Lemmer naar Sneek en IJlst:
51 – 47 – 52 – 53 – 14 – 93 – 59* – 50 – 05 – 51 – 53 – 40
Let op: van knooppunt 93 naar 59 moet je de Pont Langweer over. De kosten zijn €1,20 voor de overtocht met fiets.
Dag 2 van IJlst naar Workum en It Heidenskip:
40 – 39 – 29 – 30 – 12 – 14 – 10 – 09 – 07 – 03 – 87 – 24 – 55 – 95 – 53 – 59 – 31 –74 – 52 – 70- 56 – 01 – 02 – 04 – 17 – 22
Dag 3 van It Heidenskip naar Workum en Lemmer:
22 – 20 – 21 – 19 – 96 – 97 – 84 – 60 – 98 – 04 – 05 – 06 – 15 – 16 – 22 – 24 – 25 – 45 – 46 – 51
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met VVV Waterland van Friesland.
Bekijk ook de andere fietsroutes in Friesland.
Mirre
Laatste berichten van Mirre (toon alles)
- Eiland hoppen op de Wadden (met fiets) - 13 september 2023
- Geniet fietsend van Texel - 11 september 2023
- Fietsen langs de Lek [44km] - 10 juli 2023
10 Reacties
Wat een fantastisch gave route dit. Echt heel veelzijdig en afwisselend met al die steden en natuur. Ik weet niet of 3 dagen fietsen mijn ding zou zijn, maar ik zou best gewoon eens een losse dag willen fietsen en dat gewoon 3x :p
Dat kan natuurlijk ook. En dan kun je het zelfs nog in 5 of 6 dagen opknippen, want als je de reistijd erbij moet rekenen dan kom je echt wel tijd te kort hier in dit mooie gebied!
Klinkt als een heel toffe tocht Mirre! Wij hebben vorig jaar een tocht gedaan van Bolsward naar Workum, een stuk zuidelijker (vooral platteland) en terug via IJlst naar Sneek. Wat een uitgestrekte gave natuur! Workum, Hindeloopen en Stavoren ga ik binnenkort beter ontdekken!
Je hebt al heel wat gezien. Leuk dat je binnenkort weer die kant op gaat, veel plezier alvast!
Wat leuk! Deze route wil ook wel fietsen! de Friese steden lenen zich perfect voor een fietstocht.
Ja dat klopt, en niet alleen de steden maar ook alles wat daar tussenin te zien is.
Wauw wat een leuke route is dit zeg. Veel van deze plekjes ken ik nog niet, maar op de foto’s ziet het er heerlijk uit met al dat water. Dan nog een zonnetje erbij en dan is het ideaal om de omgeving te ontdekken.
Absoluut, met zon is zo’n omgeving al helemaal prachtig.
Hey wat een leuke route zeg! Ik hou van Friesland. Super handig dat je de fietsknooppunten aangeeft, thanks!
Graag gedaan. Ik vind het zelf ook altijd fijn om via de knooppunten te fietsen, dan hoef je net iets minder vaak op je mobiel of gps te kijken!